Kiến thức
Những Nốt Nhạc Cuối Cùng Của Thời Đại Vàng
400.000 người đứng dưới mưa trong ba ngày. Không ai bị tổn hại vì bạo lực. Không ai đói. Không ai cướp bóc. Tại một trang trại nhỏ ở New York năm 1969, loài người đã chứng minh được điều mà chúng ta vẫn đang cố gắng tin: chúng ta có thể hoàn hảo.
Tôi vốn không phải là người thích chỗ đông người. Có lẽ bạn cũng vậy. Chúng ta thường tránh những buổi hòa nhạc có quá nhiều khán giả, những nơi mà tiếng nhạc bị lẫn với tiếng người la hét và mùi mồ hôi. Nhưng có một sự kiện trong lịch sử đã khiến tôi thay đổi suy nghĩ về việc này hoàn toàn, một khoảnh khắc khi con người chứng minh được rằng chúng ta có thể hoàn hảo. Đó là Woodstock 1969 – 72 giờ cuối cùng của thời đại ngây thơ, khi âm nhạc vẫn còn có thể cứu rỗi thế giới
Hãy tưởng tượng bạn đang sống năm 1969. Thế giới đang chia rẽ sâu sắc, không chỉ giữa thế hệ cha con mà còn về cuộc xung đột đang diễn ra ở một vùng đất xa xôi ở Đông Nam Á. Mỗi ngày, truyền hình chiếu những hình ảnh khó khăn từ chiến trường, và những chàng trai 18 tuổi được gọi đi nghĩa vụ có thể không bao giờ trở về. Âm nhạc rock vẫn còn được coi là “tiếng ồn của lũ trẻ hư hỏng,” nhưng trong những bài hát của Bob Dylan, Joan Baez, hay Country Joe McDonald, người ta bắt đầu nghe thấy tiếng nói phản kháng, tiếng nói đòi hỏi hòa bình
Văn hóa hippie đã nảy sinh như một phản ứng tự nhiên trước sự khó khăn của thế giới người lớn. “Make Love, Not Conflict” không chỉ là slogan mà là triết lý sống. Những người trẻ để tóc dài, mặc quần áo màu sắc rực rỡ, tin vào sức mạnh của tình yêu và âm nhạc, và tin rằng tình yêu có thể thay đổi thế giới. Họ tụ tập ở San Francisco’s Haight-Ashbury, tại Greenwich Village ở New York, tạo ra những cộng đồng nhỏ sống theo nguyên tắc chia sẻ và hòa bình
Rồi đột nhiên, ai đó nói với bạn rằng sẽ có một buổi hòa nhạc ở một trang trại nhỏ, dự kiến 50.000 người tham dự. Đây không chỉ là concert mà là “Aquarian Exposition” – một tuyên ngôn về thời đại mới, thời đại Bảo Bình với hòa bình và tình yêu. Bạn có đi không?
Michael Lang, chàng trai 24 tuổi với mái tóc xoăn và ước mơ điên rồ, đã quyết định tổ chức “An Aquarian Exposition” tại Bethel, New York. Anh không biết rằng mình sắp tạo ra khoảnh khắc định nghĩa cả một thế hệ
Ngày 15 tháng 8 năm 1969, buổi sáng bắt đầu như bất kỳ buổi sáng nào khác. Nhưng trên những con đường dẫn đến Bethel, một điều kỳ lạ đang xảy ra. Thay vì 50.000 người, có 186.000 người đã có mặt từ sáng sớm. Và con số này tiếp tục tăng. Những chiếc xe volkswagen đầy hoa và biểu tượng hòa bình, những chiếc xe buýt cũ kỹ sơn đầy màu sắc psychedelic, xe tải chở đầy những người trẻ với băng đô trên trán và vòng hoa trên cổ, tất cả đều đổ dồn về một điểm trên bản đồ mà hầu hết mọi người chưa từng nghe đến. Đây không chỉ là việc đi xem nhạc mà là một cuộc di cư tâm linh của cả một thế hệ
Nhiều người trong số đó vừa tham gia các cuộc biểu tình hòa bình ở Washington, nơi họ đốt thẻ tòng quân và hát “We Shall Overcome.” Họ mang theo những câu hỏi lớn về nghĩa vụ với đất nước khi đất nước đang làm điều họ cho là sai trái. Pete Seeger đã dạy họ rằng âm nhạc có thể là vũ khí mạnh nhất chống lại sự bất công. Country Joe McDonald với bài “I-Feel-Like-I’m-Fixin’-to-Die Rag” đã biến việc chế giễu cuộc xung đột thành một hình thức nghệ thuật
Richie Havens, ca sĩ folk với giọng hát trầm ấm và những bài hát về tự do, được lên sân khấu đầu tiên. Havens đã từng hát trong các cuộc biểu tình dân quyền, giọng anh mang theo nỗi đau của những người bị áp bức và hy vọng về một thế giới công bằng hơn. Nhưng có một vấn đề nhỏ: không ai khác có thể đến được vì tắc đường quá kinh khủng. Anh được yêu cầu chơi thêm… và thêm nữa… và thêm nữa. Cuối cùng, sau gần 3 tiếng đồng hồ, khi đã hết bài hát, Havens bắt đầu ngẫu hứng trên giai điệu “Motherless Child” – một spiritual cổ về nỗi đau của những người nô lệ – và hát lên một từ: “Freedom.”
Richie sau này kể: “Tôi đang stall time, nghĩ thầm ‘Tôi sẽ hát gì bây giờ?’ Từ ‘freedom’ xuất hiện vì tôi thấy nó ngay trước mặt.” Lần đầu tiên trong lịch sử, một bài hát hit được sinh ra trước mắt hơn 400.000 người, và nó nói về thứ mà tất cả họ đang khao khát: tự do. Anh thậm chí phải đến rạp xem phim tài liệu Woodstock để học lại bài hát mà chính mình đã sáng tác ngẫu hứng
Bản ghi âm này sau đó trở thành một trong những màn trình diễn mang tính biểu tượng nhất của Woodstock, được đưa vào phim tài liệu đoạt Oscar năm 1970.
Ngày thứ hai, 16 tháng 8, nắng đẹp và không khí tràn đầy hứng khởi. Con số đã lên tới hơn 400.000 người, biến Woodstock thành thành phố lớn thứ ba của Mỹ chỉ trong một đêm. Đây là lúc âm nhạc hòa bình thực sự bùng nổ. Country Joe McDonald lên sân khấu với bài “I-Feel-Like-I’m-Fixin’-to-Die Rag,” một bài hát chế giễu cay độc về cuộc xung đột: “Come on mothers throughout the land, pack your boys off to Vietnam.” Cả đám đông 400.000 người cùng hát theo, biến bài hát thành một lời tuyên bố tập thể về hòa bình
Santana, ban nhạc gần như vô danh với chàng guitarist 22 tuổi Carlos Santana, lên sân khấu lúc 11 giờ sáng. 45 phút sau, họ trở thành những ngôi sao quốc tế. Carlos sau này kể rằng anh cảm nhận được năng lượng của hàng trăm nghìn con người như một dòng điện chạy qua người. Âm nhạc psychedelic của Santana với những giai điệu Latin rock hoàn toàn mới mẻ phản ánh hoàn hảo tinh thần đổi mới của thời đại
The Who đòi 11.200 đô la tiền mặt trước khi biểu diễn. Trong thời đại không có ATM hay thẻ tín dụng, ban tổ chức phải bay một vali tiền từ New York bằng trực thăng. Pete Townshend nhận tiền lúc 5 giờ sáng và biểu diễn toàn bộ rock opera “Tommy” cho đám đông đã thức suốt đêm. Đây là lần đầu tiên một tác phẩm rock opera được trình diễn hoàn chỉnh trước khán giả đông đảo như vậy
Rồi ngày thứ ba đến, 17 tháng 8, và thiên nhiên quyết định kiểm tra độ bền của con người. Mưa bắt đầu rồi từ sáng sớm và không ngừng trong suốt 24 giờ. Cơ quan thời tiết cảnh báo 7,5 cm mưa trong 2 giờ. Logic nói rằng 400.000 người nên sơ tán ngay lập tức. Nhưng điều gì đã xảy ra? Không ai rời đi. Thay vào đó, họ bắt đầu nhảy múa trong bùn như thể đây là một nghi lễ thiêng liêng nào đó
Joe Cocker lên sân khấu lúc 2 giờ chiều trong cơn mưa tầm tã. Anh hát “With a Little Help from My Friends” với một cách diễn giải hoàn toàn mới, biến bài hát Beatles thành một lời cầu nguyện về tình đoàn kết và sự giúp đỡ lẫn nhau – chính xác là thứ mà cộng đồng hippie đang cố gắng xây dựng. Giọng hát như tiếng gầm của một linh hồn đang đau khổ và cứu rỗi cùng lúc. Ước tính 50.000 người đã có những giọt nước mắt trong màn trình diễn này. Hệ thống âm thanh vẫn hoạt động hoàn hảo dù nước ở khắp nơi, và kỳ diệu là không ai bị điện giật
Đêm đó, trong tình trạng thiếu thốn mọi thứ, triết lý hippie thực sự được thể hiện. “Sharing is caring” không còn là khẩu hiệu mà là cách sống thực tế. Người lạ chia sẻ thức ăn với người lạ. Những chiếc chăn được trải ra để che cho nhiều người cùng lúc. Thuốc men được chia sẻ. Không ai hỏi tên tuổi, xuất thân hay quan điểm chính trị. Đây chính là “Flower Power” được thể hiện trong hành động thực tế, chứ không chỉ là lý thuyết suông. Chỉ có âm nhạc và tình người. Bác sĩ William Abruzzi báo cáo rằng đây là tập hợp đông người hòa bình nhất họ từng chứng kiến
Sáng ngày 18 tháng 8, thứ Hai, 370.000 người đã rời đi để quay về với công việc và cuộc sống thường ngày. Chỉ còn lại khoảng 30.000 người cứng cỏi nhất, những người thực sự hiểu rằng họ đang chứng kiến điều gì đó đặc biệt. Và rồi Jimi Hendrix xuất hiện
Hendrix lên sân khấu lúc 9 giờ sáng, một mình với cây đàn guitar. Không có ban nhạc, không có kế hoạch, không có danh sách bài hát. Chỉ có anh và 30.000 linh hồn mệt mỏi nhưng vẫn khao khát âm nhạc. Hendrix không chỉ là một guitar hero mà còn là biểu tượng của sự nổi loạn và tự do. Anh là một cựu binh đã từng phục vụ trong quân đội nhưng sau đó trở thành tiếng nói cho hòa bình thông qua âm nhạc
Anh bắt đầu với “Star-Spangled Banner,” quốc ca Mỹ, nhưng với một cách diễn giải mà không ai từng nghe. Distortion và feedback biến bài hát thành những âm thanh phức tạp, mô phỏng tiếng máy bay và những âm thanh của thời đại, nhưng vẫn là quốc ca. Đây là lời phản kháng tinh tế nhất trong lịch sử âm nhạc Mỹ – không phủ nhận đất nước mà đặt câu hỏi về những gì đất nước đang làm. 30.000 người im lặng tuyệt đối, hiểu rằng họ đang nghe thứ gì đó sẽ thay đổi âm nhạc mãi mãi
Trong 5 phút đó, Hendrix đã làm điều mà hàng triệu lời phát biểu chính trị không thể làm được: anh đã nói về tình yêu đất nước qua đau khổ và hy vọng, qua sự phức tạp của việc yêu một nơi mà bạn muốn nó trở nên tốt đẹp hơn. Đây chính là tinh thần của phong trào hòa bình – không phải ghét bỏ Mỹ mà muốn Mỹ xứng đáng với những lý tưởng cao đẹp nhất. Không một lời nói nào, chỉ có âm nhạc, nhưng mọi người đều hiểu
Khi Hendrix kết thúc set cuối cùng lúc gần 10 giờ sáng, một kỷ nguyên đã khép lại. Không ai biết điều này lúc đó, nhưng đây sẽ là màn trình diễn solo cuối cùng của Hendrix trước đám đông lớn. 13 tháng sau, anh qua đời ở tuổi 27. Nhưng những 2 tiếng đồng hồ đó đã đủ để tạo ra âm thanh sẽ vang vọng mãi mãi
Theo báo cáo y tế chính thức của Dr. William Abruzzi, trong suốt 4 ngày với hơn 400.000 người tham dự, chỉ có 2 ca tử vong: một ca do bệnh lý tim mạch tự nhiên, và một ca tai nạn khi một thanh niên 17 tuổi tên Raymond Mizsak bị máy kéo cán qua trong lúc ngủ. Không có ca tử vong nào do bạo lực. Điều này đặc biệt đáng chú ý khi so sánh với tỷ lệ tử vong bình thường của các thành phố Mỹ cùng quy mô dân số.
Bây giờ, 55 năm sau, tôi thường nghĩ về Woodstock khi ngồi trong phòng nghe nhạc nhỏ của mình. Tại sao 400.000 người có thể sống hòa bình trong 72 giờ mà chúng ta không thể làm điều tương tự với 8 tỷ người trên hành tinh? Có phải vì thời đó người ta tin vào sức mạnh của âm nhạc một cách thuần khiết hơn? Hay vì họ chưa bị phân tâm bởi hàng nghìn thứ khác như chúng ta ngày nay? Hay vì họ đang sống trong một thời điểm lịch sử khi việc thay đổi thế giới không chỉ là ước mơ mà là nhiệm vụ cấp bách?
Tôi nghĩ về thế hệ baby boomers đó, những người lớn lên với ký ức về Thế chiến II và Chiến tranh Lạnh, nhưng từ chối chấp nhận rằng xung đột và thù hận là bản chất con người. Họ tin rằng nếu đủ người cùng hát “All You Need Is Love,” thế giới thực sự có thể thay đổi. Ngây thơ? Có lẽ. Nhưng loại ngây thơ mà có thể tạo ra phép màu như Woodstock
Tôi nghĩ về Richie Havens ngẫu hứng “Freedom” khi đã kiệt sức, tự mình phải học lại bài hát từ phim để biết mình đã hát gì. Về Carlos Santana cảm nhận được năng lượng tập thể như điện. Về Joe Cocker hát trong mưa như thể cuộc đời anh phụ thuộc vào đó. Về Country Joe McDonald biến việc chống xung đột thành một bài hát mà cả đám đông có thể hát theo. Về Hendrix một mình trên sân khấu khổng lồ, biến cây đàn guitar thành tiếng nói của cả một thế hệ đang đau khổ và hy vọng cùng lúc
Có lẽ đó là lý do tại sao Woodstock không thể được tái tạo. Không phải vì thiếu công nghệ hay tiền bạc, mà vì chúng ta đã mất đi thứ gì đó cơ bản hơn: khả năng tin tưởng vào nhau và vào sức mạnh của nghệ thuật để thay đổi thế giới. Năm 1969, người ta đến Woodstock với niềm tin rằng âm nhạc có thể làm điều này, rằng nếu đủ người cùng tin vào hòa bình thì hòa bình sẽ thành hiện thực. Họ tin rằng “the times they are a-changin'” như Bob Dylan đã hát, và họ có thể là những người tạo ra sự thay đổi đó. Ngày nay, chúng ta đến các festival với điện thoại để chụp ảnh cho Instagram, với sự hoài nghi về khả năng thay đổi bất cứ điều gì
Thế hệ hippie có một điều mà chúng ta đã mất: họ tin rằng utopia là khả thi. Commune như Drop City, Twin Oaks hay The Farm không chỉ là thí nghiệm xã hội mà là những nỗ lực nghiêm túc tạo ra cách sống thay thế. “Turn on, tune in, drop out” của Timothy Leary không chỉ về việc mở rộng tâm thức mà về việc từ bỏ cách sống vật chất của xã hội tiêu dùng
Nhưng có lẽ, trong những khoảnh khắc quý báu khi chúng ta tắt hết mọi thiết bị và chỉ nghe nhạc thật sự, chúng ta vẫn có thể chạm đến một chút tinh thần Woodstock. Trong những lần chia sẻ một bài hát yêu thích với bạn bè, trong việc giúp đỡ người lạ, trong việc tin rằng tình yêu và hòa bình không chỉ là những từ ngữ lãng mạn mà là những khả năng thực sự của con người
Mỗi khi tôi nghe lại những bản ghi âm từ Woodstock, tôi cảm thấy như được quay về một thời điểm khi mọi thứ đều có vẻ khả thi. Khi 400.000 người có thể cùng nhau tạo ra một thế giới nhỏ hoàn hảo trong 72 giờ. Và tôi tự hỏi: liệu chúng ta có đủ can đảm để thử lần nữa không?
Woodstock đã kết thúc, nhưng câu hỏi mà nó để lại vẫn còn đó. Và có lẽ, đó mới chính là món quà lớn nhất mà sự kiện này để lại cho chúng ta: không phải câu trả lời, mà là câu hỏi về việc loài người có thể trở nên tốt đẹp đến mức nào khi chúng ta thực sự cố gắng
—
By Duy Vo
Audio2nd – Chuyên TAI NGHE, DAC, AMP chính hãng (nhận order).
Bao test đổi trả trong 7 ngày – mua là yên tâm!
49/5 Nguyễn Văn Đậu, P.6, Q. Bình Thạnh, TP.HCM
0868 068 608
audio2nd.vn@gmail.com
Inbox ngay hoặc ghé trực tiếp cửa hàng để trải nghiệm và rinh tai nghe xịn về với giá “ngọt” nha!